Tradities en rituelen met Pinksteren

Pinksteren was eeuwenlang verbonden aan bijzondere tradities en rituelen, waarvan er in de loop der jaren veel verloren zijn gegaan. We leggen een aantal tradities uit.

De Paaskaars

Pinksterdag is de laatste dag waarop de paaskaars haar plaats heeft bij de ambo of bij het altaar. Deze paaskaars is gedurende de Paastijd aangestoken bij alle liturgische vieringen van meer plechtige aard, zowel bij de eucharistieviering als bij het morgen- en avondgebed. Buiten de Paastijd, die op Pinksteren eindigt, wordt de paaskaars niet aangestoken. De kaars wordt in die periode ook niet in het priesterkoor bewaard, maar op waardige wijze in de doopkapel. Bij de viering van het doopsel worden de kaarsen van de pasgedoopten eraan ontstoken. Bij een uitvaart wordt de paaskaars naast de lijkbaar geplaatst als teken dat de dood van een gelovige diens eigen Pasen is.

Pinksternoveen

De Pinksternoveen is het kerkelijk gebed om de werking van de Heilige Geest, dat wordt gebeden in de periode tussen Hemelvaart en Pinksteren. Een noveen is een gebed, of eigenlijk een reeks gebeden, die gedurende negen opeenvolgende dagen wordt gebeden. In de negendaagse periode na Hemelvaart baden de Apostelen om de komst van de Heilige Geest, die Christus beloofd had. Vandaag de dag bidden gelovigen niet langer om de komst van de Geest (want die is met Pinksteren al uitgestort) maar om een grotere uitwerking van zijn aanwezigheid. Die uitwerking wordt onder meer zichtbaar in de succesvolle verspreiding van het Evangelie en de uitbreiding van de Kerk.

Duiven

Tijdens Pinksteren werden in de Middeleeuwen duiven losgelaten in de Kerk. De Heilige Geest wordt vaak afgebeeld als een duif die neerdaalt over de apostelen. De duif staat voor hemelse inspiratie en vrede. En voor de ziel, het deel van de mens dat volgens gelovigen ook na de dood blijft leven.

Rozenpasen

Vanaf de Middeleeuwen werd Pinksteren in Nederland ook wel Rozenpasen genoemd, omdat er tijdens de Pinkstervieringen uit de kerkgewelven rozenbladeren werden neergelaten, als symbool van de neerdaling der vurige tongen. Mogelijk duiden de rozenbloemen ook op een verwantschap met het folkloristisch feest van de Pinksterbloem of, zoals het in Oost-Nederland heette, Pinksterbruid.

Pinksterbruid

Lange tijd was het feest van Pinksterbruid een ode aan het voorjaar. Het mooiste meisje van het dorp werd door de jongemannen tot pinksterbloem of -bruid gekozen en met bloemen versierd en gekroond. De bloem of bruid symboliseerde het begin van een nieuwe zomer, maar ook de seksualiteit en de vruchtbaarheid. Het feest is inmiddels vrijwel overal verdwenen.

Icon download file
Download