Op de website KRO-NCRV.nl/katholiek is een encyclopedie te vinden met alle begrippen en tradities uit de katholieke Kerk op alfabetische volgorde. Onderstaande informatie over Allerzielen & Allerheiligen komt uit deze encyclopedie. Op verschillende woorden kunt u doorklikken en dan vindt u over dat woord of begrip verdere informatie.
Allerheiligen
Hoogfeest van de Katholieke Kerk waarmee op 1 november in één viering alle bekende en onbekende heiligen worden vereerd.
Allerzielen
De dag na Allerheiligen waarop de Katholieke Kerk bidt voor alle overledenen die nog niet bij God in de hemel zijn. Het woord Allerzielen is afgeleid van ‘gedachtenis aller zielen’. De gedachte achter Allerzielen komt voort uit de overtuiging dat de mens bestaat uit een lichaam en een ziel. Als iemand sterft, scheidt de ziel zich van het lichaam om terug te keren naar God. Maar voordat veel zielen daadwerkelijk in Gods nabijheid kunnen verkeren, moeten ze eerst echter gelouterd worden in het Vagevuur om God’s licht te kunnen verdragen.Daarom wordt tijdens Allerzielen speciaal gebeden voor gestorvenen die nog niet voor altijd bij God verblijven.
Heiligen
Heiligen zijn mensen die door hun geloof een bijzondere plaats bij God innemen. Zij worden gezien als de bemiddelaars voor de biddende kerk op aarde, voorsprekers voor hun strijdende en lijdende broeders en zusters.
Inde katholieke theologie wordt het woord 'heilig' in de eerste plaats gebruikt als een benaming voor God. God wordt heilig genoemd omdat Hij eindeloos vererens- en aanbiddingswaardig is. De mens, zo leert Christus, moet ook zelf geheiligd worden. Dit vraagt om een ommekeer in het bestaan, waarbij een gelovige ervoor kiest te denken en te handelen in de geest van God. Ieder mens is afhankelijk van de genade waarmee God heiliging bewerkt, maar moet hieraan zelf meewerken. Dat kan in stilte, maar er zijn ook heiligen die op bijzondere en openbare wijze getuigenis hebben afgelegd van hun geloof. In dit laatste geval wordt de betreffende heilige vaak vereerd.
Martelaren
Allerheiligen was oorspronkelijk een dag waarop alle martelaren van de kerk werden herdacht. Martelaren zijn christenen die hun geloof met de dood hebben moeten bekopen. Het woord ‘martelaar’ komt van het Griekse woord ‘martus’ dat ‘getuige’ betekent.
Alle Martelaren
Al in de eerste eeuwen van het christendom groeide de behoefte aan één dag waarop alle martelaren werden herdacht. Deze christenen die hun geloofsgetuigenis met de dood hadden moeten bekopen, werden jaarlijks op hun sterfdag vereerd. Toen het aantal martelaren zo groot werd dat soms op één dag meerdere martelaarsgedachtenissen werden gehouden en sommige martelaren zelfs onbekend bleven of in de vergetelheid dreigden te raken, ontstond het idee om in één viering de glorie van alle martelaren te vieren.
Oosten
Ook in de kerken van het Oosten was er al vroeg sprake van één liturgische dagvoor alle martelaren. In de vierde eeuw bestond er in het patriarchaat van Antiochië een collectief martelaarsfeest. De oosterse kerkvader Efrem de Syriër (306-373) maakt er in een preek melding van. Van Johannes Chrysostomus (349-407) weten we dat de Byzantijnse ritus het feest vierde op de zondag na Pinksteren. In de Chaldeeuwse kerk stond er al vóór 411 een gemeenschappelijke heiligen gedachtenis op de liturgische kalender en wel op de vrijdag na Pasen.
1 november
In de Latijnse Kerk gaat de viering van 1 november terug op Gregorius III (731-741).Deze paus wijdde in de Vaticaanse Sint-Pietersbasiliek een kapel aan de eer van alle apostelen en alle heiligen, martelaren en belijders. Hij stelde het daarbij behorende feest op 1 november, mogelijk onder invloed van de Kerkvan Ierland. Keltische kerkleiders zouden erop hebben aangedrongen dat eenvoornaam christelijk heiligenfeest het op 1 november gevierde heidense oogstfeest Samhain kon verdringen.
Gregorius IV
Gregorius IV (827-844) breidde het collectieve heiligenfeest op 1 november uit naar alle Latijnse bisdommen buiten Rome. Daardoor raakte het gemeenschappelijke martelaarsfeest van 13 mei na een zekere tijd in onbruik.
Octaaf
Allerheiligen kreeg in de 15e eeuw binnen het liturgische feestenstelsel een hogere rang. Paus Sixtus IV (1471-1484) verleende Allerheiligen namelijk een octaaf, dat wil zeggen dat het feest met acht dagen werd verlengd. Op de huidige Romeinse kalender is dit octaaf komen te vervallen. Een octaaf is in het kerkelijk-liturgisch spraakgebruik een achtdaagse periode (van het Latijnse 'octo' = acht), verbonden aan een hoogfeest.
Halloween
In de Middeleeuwen was men in de Angelsaksische gebieden naar oud heidens gebruik gewend geraakt zich rond Allerheiligen in verbinding met de doden testellen. De Allerheiligen-festiviteiten, die al op de avond van 31 oktober plaatshadden, werden soms gekenmerkt door macabere dodenrituelen. Halloween (All Hallows Eve, vooravond van Allerheiligen) zou daaruit voortgekomen zijn.
Pantheon
Aan het huidige Allerheiligenfeest liggen verschillende vieringen in de vroegmiddeleeuwse kerk ten grondslag. De bekendste was de jaarlijkse herdenking op 13 mei van de kerstening van het Pantheon in Rome. Deze oude heidense tempel 'van alle goden' (in het Grieks: pan theoon) werd op 13 mei 609 of 610 doorpaus Bonifatius IV toegewijd aan Maria en alle martelaren.
Samhain
Vaak wordt gedacht dat Halloween teruggaat op Samhain, het door de Ierse kerkleiders verafschuwde Keltische feest van 1 november. De Kelten geloofden dat dan de geestenwereld zich opende. De zielen van de doden kregen in de nacht van 31 oktober op 1 november van de goden toestemming naar de aarde terug te keren; zowel de goede als de kwade geesten. Om hun angst tegen te gaan, troffen de Kelten maatregelen. Zo stookten ze grote vuren op de heuveltoppen om de kwade geesten te verjagen en brachten ze offers om alle onvriendelijke goden gunstig te stemmen. Ook droegen ze dierenhuiden en maskers om de kwade geesten te misleiden. Tegelijkertijd wilden de Kelten de familiegeesten op een vriendelijke manier verwelkomen en zoet houden. Daarom zetten ze bieten en anders veldgewas buiten. Ze sneden ook lampen uit suikerbieten die ze rondom het huis plaatsten. Tot in onze tijd zijn van deze gewoonten nog sporen aanwijsbaar, denk aan de pompoenen en verkleedpartijen op Halloween maar ook op Sint-Maarten (11 november).
